Wil je beter debatteren? Trap niet in het argument van de 'glijdende schaal'

Het slippery slope-argument, oftewel de glijdende schaal, klinkt vaak overtuigend in debatten. Echter, als we dit toestaan, dan is het einde zoek! Dit (vermeende) argument is namelijk het begin van een gevaarlijk proces. 'Wat jij zegt is een glijdende schaal'... Heeft die ander dan een punt?

Daarom is het belangrijk om je het volgende af te vragen: hoe valide is de redenering van de 'glijdende schaal' eigenlijk? En hoe kun je dit argument effectief doorzien en weerleggen in een discussie?

Wat is de glijdende schaal?

De glijdende schaal is een argument dat beweert dat een bepaalde maatregel of beslissing onvermijdelijk zal leiden tot een reeks steeds ernstigere gevolgen. Er is geen ontkomen meer aan. Zegt men. Wat er ook gebeurt. De gevolgen zijn onvermijdelijk en logisch. Zegt men. 

Dit 'argument' (de glijdende schaal) wordt echter vaak gebruikt zonder bewijs of logische onderbouwing. Het is een drogreden als er geen causaal verband wordt aangetoond tussen de eerste stap en de veronderstelde gevolgen.

Voorbeelden van een glijdende schaal:

• "Als we toestaan dat er meer camera's komen, leven we straks in een totalitaire staat."

• Als we werknemers vandaag een uur thuis laten werken, willen ze morgen helemaal niet meer naar kantoor!"

• "Als we één traditie aanpassen, verdwijnt onze hele cultuur!"

• "Als we één uitzondering maken, moeten we dat straks voor iedereen doen!"

Dit zijn allemaal klassieke slippery slope-redeneringen. Er wordt gezegd dat de eerste stap (zoals meer camera's) onvermijdelijk leidt tot een extreme situatie (een totalitaire staat), zonder daadwerkelijk bewijs voor deze keten van gebeurtenissen.

Waarom is dit een zwakke argumentatietechniek?

• Gebrek aan bewijs:
  De stap van A naar B naar C wordt gepresenteerd als onvermijdelijk, zonder dat er een logische onderbouwing of historisch precedent is.

• Angst in plaats van logica:
  Het (vermeende) argument speelt vaak in op emotie en angst in plaats van op rationele analyse.

• Geen inhoudelijke kritiek:
  In plaats van een maatregel of idee inhoudelijk te weerleggen, wordt er een speculatieve toekomstvoorspelling gedaan.

• Niemand kan de toekomst voorspellen:
  Zelfs als er een causaal verband lijkt te bestaan tussen twee ontwikkelingen, betekent dat niet dat een bepaalde uitkomst gegarandeerd is. Gedrag en omstandigheden veranderen, en resultaten uit het verleden bieden nooit een waterdichte garantie voor de toekomst. Kijk maar eens naar het weerbericht. Hoe vaak zitten weermannen en -vrouwen er niet gewoon naast met hun voorspelling voor de volgende dag?

Hoe weerleg je in een debat het argument van 'de glijdende schaal'?

1. Vraag om bewijs:
   Laat je debatpartner aantonen waarom stap A daadwerkelijk tot stap B zal leiden. Is er een logisch en bewezen verband, of is het slechts speculatie?

2. Besef dat niemand de toekomst kan voorspellen:
   Zelfs als er in het verleden vergelijkbare ontwikkelingen zijn geweest, betekent dat niet automatisch dat nu hetzelfde scenario zich zal herhalen. Omstandigheden veranderen, en menselijk gedrag is onvoorspelbaar.

3. Onderzoek alternatieve scenario's:
   Laat zien dat er tussenstappen zijn en dat de toekomst niet in steen gebeiteld is. Vaak zijn er meerdere wegen mogelijk, en niet slechts één onvermijdelijke afloop.

4. Blijf bij de feiten:
   Concentreer je op de directe, aantoonbare gevolgen van een maatregel in plaats van mee te gaan in de doemscenario's die je debatopponent voorziet.

Train je debatvaardigheden

Wil jij sterker worden in debatteren en leren hoe je drogredenen zoals de glijdende schaal doorziet? Sluit je aan bij onze debatclub en scherp je argumentatievaardigheden aan!

Dé Nederlandse Debatclub is de grootste debatclub van Nederland en is in 2013 opgericht. De leden komen maandelijks (en soms vaker!) bijeen om te trainen op belangrijke persoonlijke vaardigheden zoals spreken in het openbaar, pitchen, speechen, argumenteren, (jezelf) presenteren, debatteren en de kunst van het overtuigen. Allemaal belangrijke persoonijke vaardigheden die van groot belang zijn voor het echte leven. 

Je bent van harte welkom om een keer aan te sluiten bij een kennismakingsdeelname.

Daarnaast geeft Dé Nederlandse Debatclub workshops aan organisaties in het bedrijfsleven, bedrijven in het MKB, overheid, politieke partijen, politici én het onderwijs. Van beginnerstrainingen tot StoryShowing, Pitch Like A Bitch en zelfs ook podcasttrainingen!